‘De rite helpt je naar je bestemming ’

Interview met cardioloog Pim van Lommel 

Bewustzijnwetenschapper Pim van Lommel over de kracht van de rite:

Bron: het blad Vrijmetselarij, jaargang 66, nr. 7, september 2012 (pub).

Van 1977 tot 2003 is hij als cardioloog verbonden aan het Rijnstate Ziekenhuis in Arnhem. In 1986 begint hij zijn onderzoek naar bijna-doodervaringen (BDE) bij patiënten die een hartstilstand hebben overleefd. In 2001 publiceert hij dit onderzoek in het gerenommeerde tijdschrift ‘The Lancet’. In 2007 verschijnt zijn boek ‘Eindeloos bewustzijn, een wetenschappelijke visie op de bijna-doodervaring’. Het boek is een bestseller. Er zijn inmiddels ruim 150.000  van verkocht. Hij houdt over de hele wereld lezingen over bijna-doodervaringen en over de relatie tussen bewustzijn en hersenfunctie. In de landelijke media is het afgelopen jaar sprake van een debat tussen hem en arts en neurobioloog Dick Frans Swaab, tot 2006 directeur van het Nederlands Instituut voor Hersenonderzoek van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Swaab schrijft een spraakmakend boek met de titel ‘Wij zijn ons brein’. Tijd voor een interview met Pim van Lommel (1943) over zijn visie op de mens aan de hand van tien stellingen.

Tekst: Rinus van Warven – Foto’s: Paul Mellaart.

1. We zijn ons brein…

Dat is de titel van een zeer populair boek van Dick Swaab. Uitstekend geschreven, maar er ontbreken essentiële dingen in dat boek. Swaab veronderstelt dat het bewustzijn als zodanig een illusie is. Hij heeft in een interview gezegd: ‘in mijn hoofd zit een machine, dat is dat brein en dat ben ik’. Hij ontkent eigenlijk de essentie van wie wij zijn. Die essentie is het bewustzijn. Voor Swaab en de zijnen is bewustzijn een product, een functie van de hersenen. En er is niet meer dan dat. We zijn een lichaam en ons bewustzijn is een product van dat lichaam. Dat is eigenlijk, samenvattend, zo’n beetje z’n conclusie. Hij zegt ook dat je een blauwdruk van je leven meekrijgt met de zwangerschap en dat de invloeden van buiten op je leven minimaal of verwaarloosbaar zijn. Ik beschrijf in mijn boek een voorbeeld van een meisje van 10 jaar dat onbehandelbare epilepsie had. Ze hadden haar rechter hersenhelft verwijderd. Ze leefde verder met één (linker) hersenhelft. Binnen een jaar kon ze weer praten en lopen. Ze spreekt nu twee talen. Die ene hersenhelft heeft de functie van de andere hersenhelft overgenomen. Kennelijk ligt in de hersenen niks vast, de hersens kunnen zich aanpassen. Dus als er verandering is in je bewustzijn, verandert je brein ook qua functie. Mensen die lang mediteren, hebben een andere hersenfunctie dan jij en ik. De hersenen veranderen als je zelf in je bewustzijn verandert. ‘Mind over matter’ – De geest boven de stof. Dat is ook de essentie van het ritueel in de vrijmetselarij. Toch? De materie, de stof is niet de oorzaak van het bewustzijn. De vorm van de stof is een gevolg van de inhoud en de activiteit van ons bewustzijn.”

2. Wij zijn een machine…

Ja, dat is wat Dick Swaab zegt. Net zoals filosoof René Descartes dat zei over dieren. Machientjes zonder ziel. Iedereen die dieren heeft – poes, hond of paard – weet dat dat niet waar is. Misschien is hun groepsbewustzijn sterker dan hun individuele bewustzijn, maar ook dieren kun je als persoonlijkheden herkennen. Het zijn geen machines. Wij zijn geen machines. Een machine draait volgens bepaalde ingestelde activiteiten. Een horloge gaat niet plotseling iets anders doen dan alleen de tijd aangeven. Als je de motor start van de auto gaat de auto rijden. Natuurlijk hebben wij mensen ook wel vaste structuren in ons mechaniekje, maar het is maar een onderdeel van wie we zijn. Als je het functioneren van je lichaam bekijkt, is dat een hele boel fysiologie. Maar we zijn veel meer dan onze organen. Mensen met een bijnadoodervaring traden uit hun lichaam en hadden controleerbare waarnemingen over hun reanimatie, ze zagen zichzelf liggen in een ziekenhuisbed. En buiten dat lichaam voelden ze zich volledig vrij en konden helder nadenken door hun emoties heen. Een BDE’er zei eens: ‘Ik kan zonder mijn lichaam, maar m’n lichaam kan blijkbaar niet zonder mij’.

‘Mensen die lang mediteren, hebben een
andere hersenfunctie dan jij en ik’

3. Wij zijn een hallucinatie…

De huidige hersenwetenschappers kunnen de laatste 10 jaar de meest mooie onderzoeken doen van de hersenen. MR Iscans, isotopenonderzoek, PAT-scans, EEG ’s… Bij dit soort onderzoeken meet je activiteit. Als een mens denkt of voelt, worden bepaalde centra actief, de bloedstroom neemt toe. Dus  activiteiten in bepaalde celgroepen nemen toe. Je kunt zelfs correlaties meten tussen wat je denkt en voelt en wat er in de hersenen meetbaar is. Maar wat we niet kunnen meten is die inhoud van gedachten en gevoelens. Dus de inhoud van die gedachten, gevoelens en hallucinaties kunnen we niet zijn. Daar schiet wetenschap tekort.

pimvanlommel_24. Wij zijn ons bewustzijn…

We hebben een lichaam, maar we zijn bewustzijn. Want zonder een lichaam hebben we nog steeds bewuste ervaringen, zijn we nog steeds bewuste wezens. Wij zijn bewustzijn. De essentie van wie we zijn is er nog steeds als ons lichaam niet meer functioneert. Bewustzijn is altijd alom eindeloos aanwezig. Vandaar de titel van mijn boek ‘Eindeloos bewustzijn’. Bewustzijn is non-lokaal. Er zijn goede redenen om aan te nemen dat ons bewustzijn niet altijd samenvalt met het functioneren van onze hersenen: het kan ook los van ons lichaam ervaren worden. Waarom en waaruit het bewustzijn is ontstaan zal altijd een mysterie blijven, omdat het antwoord op deze vraag niet kenbaar is. Bewustzijn is niet zichtbaar, niet tastbaar, niet waarneembaar, niet meetbaar en niet aantoonbaar. Toch is het bewustzijn datgene waarmee elke levend wezen zijn bestaan inhoud en vorm geeft. Zonder bewustzijn is er geen levend lichaam. Zonder bewustzijn is er geen waarneming, geen denken, geen voelen, geen kennis, geen geheugen.

5. Wij zijn het leven…

Dat hangt ervan af hoe je ‘leven’ definieert. Leven is een biologisch principe. Dat houdt in dat elk levend wezen – of dat nu een microbe is of een mens – te maken heeft met metabolisme, met het mechanisme van reproductie, met het verrichten van activiteiten, met het reageren op de omgeving… Tegelijkertijd moet je daarbij zeggen dat deze dingen horen bij het fysieke aspect van onze aanwezigheid hier op aarde. Ons bewustzijn – de essentie van wie we zijn – is onafhankelijk van dat fysieke aspect. Dus eigenlijk kan ik niet anders dan concluderen dat we niet ons leven zijn. We ervaren tijdens het leven ons bewustzijn in ons lichaam. Maar we zijn er niet van afhankelijk, blijkbaar.

6. Wij zijn een antenne… 

Nee, we hebben een antenne. Ons lichaam heeft een antenne. Het brein heeft een interfacefunctie; het is een contactmogelijkheid via ons lichaam met dat bewustzijn. Ik vergelijk het met een televisieprogramma. De televisiecamera zet beeld en geluid om in elektromagnetische informatiegolven en het televisietoestel zet de elektromagnetische informatie weer om in beeld en geluid. Maar dat televisietoestel produceert niet dat programma. Kijk naar je computer… We hebben 1 miljard websites die we overal ter wereld kunnen ontvangen. De computer produceert die websites niet, maar ontvangt ze. Dat geldt ook voor de mobiele telefoon.

‘De essentie van wie we uiteindelijk zijn
is dat we het licht zijn’

Op dit moment gaan hier in deze ruimte vijfhonderdduizend telefoongesprekken door ons heen. Zo is ook de stem niet het product van de telefoon. Het apparaat ontvangt, heeft een interfacefunctie. Zo ook ons brein. Het neemt bewustzijn waar met de interface-functie die het heeft, maar is niet de producent van bewustzijn.

7. We zijn God…

We zijn het allerhoogste bewustzijn waar je in kunt zijn – het wezen van licht, absolute onvoorwaardelijke liefde, absolute kennis en wijsheid. Je krijgt antwoord op elke vraag, voordat je hem hebt gesteld. Mensen zijn geneigd om dat God te noemen. Maar de essentie gaat voorbij aan ons begrippenkader. Ik ken een vrouw die vertelde dat ze in het licht was, er waren tal van lichtwezens en overleden dierbaren aanwezig. Ik vroeg haar of dat licht God was. Toen zei ze: ‘ons licht is de adem van de Eeuwige’. Liefde in bewustzijn. Wijsheid en kracht die leiden tot schoonheid. De één noemt het God, de ander zal het liever hebben over de Opperbouwmeester des Heelals, Hindoes noemen het Brahman. Alleen voor de materialisten bestaat God niet. De materialistische wetenschap heeft moeite met God. Ga eens uit van de veronderstelling dat God zoiets is als stilte of leegte. Stilte en leegte kun je niet meten, God kun je niet meten. Dus God bestaat niet. Ach, we proberen iets te benoemen waarvoor geen woorden zijn.

8. We zijn dat licht…

Ja, de essentie van wie we uiteindelijk zijn is dat we het licht zijn. ‘Gij zijt het licht der wereld. Gij zijt het zout der aarde’. Je hoeft een BDE’er niet uit te leggen wat deze teksten betekenen. normalerwijze hebben we vaak geen toegang tot deze lichtpotentie. De Bhagavad Gita is er duidelijk over… ‘Jouw licht,’ zegt Krishna tegen Arjuna, ’is zelfs mooier dan mijn goddelijke licht’. In vrijwel alle culturen en religies hebben mensen ervaringen met dat licht. Juist die volken en culturen die dicht bij de essentie van de natuur zijn gebleven, weten dat dat licht onze tijdelijke aanwezigheid hier en nu overstijgt. De verbondenheid met de natuur, met de voorouders, de mogelijkheid dwars door tijd en ruimte te communiceren, zoals de Aboriginals laten zien… We zijn het in het Westen kwijtgeraakt. Maar deze kennis en inzichten komen dankzij het onderzoek naar de bijna-doodervaring weer terug.

9. Wij zijn dat Ene…

In dat hoge niveau van bewustzijn kunnen we weten dat we één zijn met alles, dat we dat Ene zijn. In de fysieke wereld kennen we de subject-object-tegenstellingen. Vanuit bewustzijn weten we dat alles subject is, alles één is, alles samenhangt, alles met elkaar is verbonden. Alle religies van de wereld hebben het over die ene werkelijkheid. Vroeger hadden we daar tal van namen voor. Mystieke ervaringen… Religieuze ervaringen… Verlichtende ervaringen… De ziel gelooft niet in het bestaan van die ene wereld achter de zichtbare wereld. De ziel wéét van die ene dimensie. Bewustzijn is dat Ene waar tijd en afstand geen rol spelen, waar verleden en toekomst geschouwd kunnen worden, waar men zichzelf compleet voelt en geheeld weet, en waar oneindige kennis en onvoorwaardelijke liefde ervaren wordt. ‘De rite kan je helpen te ontdekken welke plaats wij hebben in het universum’

10. Wij zijn de mens…

Ja, wij zijn allereerst mens. Maar de vraag is wíe wij zijn als mens. De rite kan je helpen te ontdekken welke plaats wij hebben in het universum. Waarom we hier zijn, moet ieder voor zichzelf ontdekken. De rite helpt je door het innerlijke proces heen naar je bestemming. We krijgen door de rite de mogelijkheid inzicht te vergaren in wie wij zijn. En wat de rol van bewustzijn is in het universum. En waartoe dient dit alles? Om tot het besef te komen dat we de wereld kunnen veranderen, als we ons eigen bewustzijn veranderen. Het uitputten van de aarde, het gebrek aan kansen voor de minderbedeelden… We kunnen het veranderen. We kunnen door het veranderen van ons bewustzijn een totaal andere wereld creëren. Daarom!

Eind 2007 verschijnt het boek ‘Eindeloos bewustzijn’ van arts en cardioloog Pim van Lommel. In het boek beschrijft hij dat de bijna-doodervaring een authentieke ervaring is, die niet te herleiden is tot fantasie, psychose of zuurstoftekort. Volgens de cardioloog verandert een BDE mensen blijvend. ‘De BDE is zowel een existentiële crisis als een indringende levensles’. Van Lommel is niet zo content met het feit dat genoemde ervaringen BDE’s worden genoemd: “In 1975 is de term ‘Near Death Experience’ voor het eerst gebruikt door de Amerikaanse psychiater Raymond Moody. In het Nederlands is die term vertaald in BDE. Ik zou zelf de voorkeur hebben gehad voor ‘Nabij de Doodervaring’. De dood is namelijk een heel lastig begrip. De mensen om wie het gaat zijn wel in de buurt van de dood geweest, nabij de dood, maar niet bijnadood. Die ervaringen waarover we het hebben zijn de hele mensgeschiedenis al bekend. Dan heet het ‘verlichtende ervaring’ of ‘mystieke ervaring’, ‘eenheidservaring’. Maar hoe dan ook, het fenomeen BDE kan helpen een nieuw licht te schenken op de vraag wie we eigenlijk zijn.”

pimvanlommel_3