‘TROUWEN MAG WEER!’
‘Rituelen zijn belangrijk in het leven… Voor zowel vrijmetselaren als voor ieder van zijn medeburgers’, schrijft grootmeester Willem Meijer in zijn voorwoord op pagina 3 van deze uitgave. Hoe denken vrijmetselaren daarover? Hoe belangrijk vinden zij zelf rituelen? En welke rituelen hanteren zij in hun dagelijks leven? In dit vierluik laten vier vrijmetselaren hun gedachten de vrije loop. Als derde aan het woord Jac Bouré, lid van de loge ‘L’Union Provinciale’ in Groningen. Hij is HBO-docent van beroep, eerder maritiem verzekeraar, en treedt regelmatig op als Buitengewoon Ambtenaar Burgerlijke Stand.
Onder redactie van Ed Worm – Foto’s: Paul Mellaart.
In de zestiger en zeventiger jaren werden huwelijksrituelen beschouwd als achterhaald. Maar de koele nuchterheid en zakelijkheid van de zeventiger en tachtiger jaren in de gemeentelijke trouwzalen is verdwenen. De romantiek is er vaak letterlijk teruggebracht en ook in de vele, door gemeenten, toegewezen locaties. Grijze vloerbedekkingen zijn nu onder andere vervangen door met rode rozen geweven tapijt. Zo is er een sfeer die recht doet aan een belangrijke fase in een mensenleven, te weten het aangaan van een huwelijk. Een Buitengewoon Ambtenaar van de Burgerlijke Stand (BABS) weet dat het ritueel in de huwelijkssluiting helemaal terug is. Paren stellen het op prijs als daarmee in de plechtigheid rekening wordt gehouden. Vaak zonder dat zij beseffen dat het gaat om zogeheten ‘overgangsrituelen’. Daarover staat geschreven: ‘Rituelen zijn handelingen die regelmatig en op voorspelbare wijze
herhaald worden en die orde scheppen in een anders willekeurig tijdsverloop. In riten en rituelen wordt veelvuldig gebruik gemaakt van symbolen en symbolische handelingen’. Overgangsrituelen – zoals die bij de huwelijkssluiting – worden vaak gehouden rond de levenscycli die de mens ervaart. Kinderen worden geboren, ze groeien op, meisjes worden vrouwen en jongens worden mannen, paren trouwen en alle mensen sterven.
Om te trouwen doet menig bruidegom een aanzoek aan zijn geliefde.
In Zuid-Frankrijk organiseert ‘Thomas’ zijn aanzoek met een picknick midden in een wijngaard en verbergt een ring in een meegenomen taartje. Niet helemaal ongevaarlijk als zij er een hap van neemt. In een ander aanzoekritueel, bijvoorbeeld Engeland, beklimt een paar de toren en gaat ‘Robbert’ achter de klok letterlijk en figuurlijk door de knieën. De klok als tijdsaspect geeft voor hem aan dat het ‘tijd’ is voor het aangaan van een wettelijke verbintenis.
‘Overgangsrituelen – zoals die bij de huwelijkssluiting – worden vaak gehouden rond de levenscycli die de mens ervaart’ Dan is vervolgens de weg naar de huwelijkssluiting geopend en voert het ritueel van de huwelijksplechtigheid je mee naar de ander, naar de levenspartner. Een huwelijksinwijding heeft te maken met de nieuwe rol van de partners, het proces van het afwerpen van de ‘oude’ vrijgezellenstaat en het opkomen van de nieuwe rol in het huwelijk. Zo’n ‘rite de passage’ bestaat bij huwelijken uit drie opeenvolgende fasen: De eerste fase naar het huwelijk, is het achterlaten van de oude status; de mentale voorbereiding op wat gebeuren gaat. Een vrijgezellenfeestje voorafgaande aan de huwelijkssluiting, is eigenlijk het op rituele wijze afscheid nemen en een loslaten van dat ‘oude’ leven. De partners worden afzonderlijk uitgenodigd en zijn dikwijls ‘slachtoffer’ van de
vrienden die het feestje organiseren en die hem/haar met vaak ludieke rituele opdrachten vergezellen. In de tweede fase is de persoon symbolisch zonder status, machteloos overgeleverd aan zichzelf. Dit gegeven komt ook
in de samenleving voor wanneer mensen zich door planning en gesprekken op een ritueel voorbereiden, het ritueel uitvoeren en het afsluiten, zoals bij geboorte, overlijden. En vervolgens, in de laatste fase neemt het paar de nieuwe status aan en worden ze als het ware herboren in de nieuwe situatie, het huwelijk. De huwelijksdag wordt dan afgesloten met een feest. Natuurlijk kennen we vele rituelen. Een kenmerkend facet is de bruidssluier, daterend ver voor de jaartelling. Een Romeinse bruid droeg een vuurrode sluier. In de Romeinse mythologie is vuur een vernietigende kracht. Dus was de sluier bedoeld als een afweermiddel tegen boze geesten die geluk in de weg zouden
staan. Christenen introduceerden de witte sluier omdat de rode kleur te heidens zou zijn. Een sluier heeft altijd iets mysterieus. Hij verbergt, trekt aandacht en symboliseert naast maagdelijkheid,ook vruchtbaarheid.
Trouwringen uitwisselen stamt ook uit die tijd. Zij werden al afgegeven voor het feitelijke huwelijk als een soort aflaat. Nu verzinnebeelden zij de onverbreekbaarheid van het huwelijk. Er is geen begin en er is geen einde. In de ring als symbool is de partner aanwezig. ‘Vincent’ wil de ringen laten aanbieden door een uil. Hij kende een valkenier die bereid was in de trouwzaal van het stadhuis de uil, met de ringen aan zijn poten, vanuit een hoek naar het paar te laten vliegen. Na een tussenlanding op het hoofd van een der familieleden bereikte de vogel het bruidspaar. In dit ritueel is de uil symbool van wijsheid. ‘Bergit’ heeft altijd volgehouden slechts het ‘ja-woord’ te willen
geven met haar blote voeten in het gras; goed geaard zijn. De bruidegom bedenkt een ritueel met een wit gelakt en met graspollen bekleed groentekistje. Vlak voor de voltrekking wordt haar dat door de bruidegom aangeboden.
De vindingrijkheid in het creëren van rituelen is vaak verbluffend.
Het gaat in huwelijksrituelen over levenswijsheid. De functie en het doel van het huwelijksritueel is je mee te voeren naar de partner, en je niet weer in te pakken waarin je toch altijd al zat. Naast het afnemen van het wettelijke verplichte ja-woord is de Buitengewoon Ambtenaar Burgerlijke Stand daarnaast ook de uitvoerder van het huwelijksritueel. Zijn of haar taak is haast letterlijk op te zoeken wat mensen verbindt. In alle gevallen gaat het om mensen die zich door middel van het huwelijkse overgangsritueel in liefde met elkaar verbinden. Het is een betekenisvolle markering in hun levensfase. Het begin van een leven samen, om samen te leven. Zo hebben overgangsrituelen voor de partners betekenis.
Jac. Boeré,
Loge ‘L’Union Provinciale’, Groningen.
Bron: het blad Vrijmetselarij, jaargang 66, nr. 7, september 2012 (pub).